WAT IS SUMI-E ?

De echte Sumi-e

De Japanse term “sumi” betekent “zwarte inkt”, en  “e” betekent schilderij. Het verwijst naar een kunstvorm waarin alle onderwerpen worden geschilderd met zwarte inkt en met alle mogelijke tinten ervan, variërend van puur zwart tot de lichtst mogelijke schakering vermengd met water. Maar dat wil niet zeggen dat alles dat op deze wijze geschilderd is, Sumi-e genoemd mag worden.

Echte Sumi-e voldoet aan zes typische kenmerken, zoals eenvoud en spontaniteit, waarbij de sensitiviteit van de kijker rechtstreeks wordt aangesproken. Een schilderij kan pas echt levend worden, als alle onderdelen ervan levend zijn. Deze manier van schilderen heeft de schets al in zich. Een uitgebreide voorbereiding, zoals bij de traditionele schilderkunst, is niet nodig; elk overbodig detail is weggelaten.

Deze wijze van schilderen werd in Japan geïntroduceerd door Zen-monniken en werd snel een succes omdat in deze schilder-methode, net zoals in Zen, de werkelijkheid wordt teruggebracht tot zijn pure, naakte vorm. Retoucheringen, toevoegingen en versieringen verbeteren een kunstwerk niet, maar verbergen eerder zijn ware aard. Net zoals bij het bereiden van een maaltijd: als je teveel kruiden toevoegt proef je niet de ware smaak van wat je hebt gekookt.

Zoals in Zen enkele woorden genoeg zijn om de betekenis uit te drukken van vele uren meditatie, zo zijn een paar toetsen van een penseel met zwarte inkt op een eenvoudig wit vel papier voldoende om een complex model weer te geven. Men moet eerst leren de essentie te vatten voordat men door kan dringen tot de kern van werkelijkheid.

De Weg van Penselen

Om een voorbeeld te noemen, laten we eens kijken wat er gebeurt als we een bamboe willen schilderen in de Sumi-e methode: je zit (maar je kunt ook staan) met een rechte rug, je plaatst een vel papier voor je en je concentreert je daarop, met een kalme en natuurlijke ademhaling. Je laat alle andere gedachten vervagen totdat er uitsluitend een wit vel papier in je gedachten overblijft. Vervolgens laat je het beeld van wat je wilt schilderen in je geest opkomen.

Om de bamboe te kunnen maken, zul je zijn structuur en samenhang van binnenuit moeten voelen, de stam,  takjes, de blaadjes licht aangeraakt door een zuchtje wind of zwaar hangend, nat van de regen

Je geest is ervan vervuld, sterker nog, “je geest wordt de bamboe”, het is onbeschrijflijk. Dan pak je het penseel op en laat je je hand op een natuurlijke manier bewegen, ongedwongen, zonder intentie. Je denkt niet aan techniek of aan het resultaat, er is geen bewuste poging om een mooi schilderij te maken. Beetje bij beetje, stap voor stap, zal de bamboe vorm aannemen en ontstaat een schilderij dat onbetwistbaar levendig is. De bamboe is “gecreëerd” vanuit het niets, zonder te zijn gecopieerd, zonder model.

Op rijstpapier is slechts één penseelstreek toegestaan voor elke toets: alle correcties zijn onmiddellijk zichtbaar. Alle mentale activiteit die het beeld (en je leven) compliceert, wordt losgelaten. Zo ga je begrijpen dat wat je denkt over het leven, niet het leven zelf is, en dat je gedachten over Zen geen Zen is- het zijn alleen maar gedachten.

Het lesgeven

Deze manier van schilderen is volledig, je hele lichaam wordt erbij betrokken. Het is zeker niet makkelijk en het is noodzakelijk om met een bedreven leraar te werken en te wennen aan het ontelbaar herhalen van onderwerpen of onderdelen ervan. De geest wordt meer en meer verfijnd en sensitief door de voortdurende herhaling.

Als je pas begint is het onvermijdelijk dat je werk koud en onnatuurlijk overkomt. Na verloop van tijd zul je meer schoonheid in je werk gaan zien, maar het moet geen obsessie worden om een perfecte beoefenaar van Sumi-e te zijn. Want in dat geval zal je geen enkele vooruitgang maken. Als je blijft denken in termen van goed en slecht ben je nog steeds ver verwijderd van de ware geest van Sumi-e.

Net als in Zen moet de geest vrij zijn van elk verlangen naar succes of ambitie. Waarschijnlijk zul je dan, eerder dan gedacht, in staat zijn om wat dan ook te schilderen, omdat elk onderdeel van een landschap aan je verschijnt als de ware reflectie van de bron van het leven en de natuur zelf.

Je zult je ook gaan beseffen dat je beter ademt, dat de houding van je lichaam rechter is geworden en ”nobeler” en dat je algehele gezondheid erop vooruit is gegaan, inclusief je spirituele en psychologische evenwicht.

In Zen is zazen niet zozeer het aanleren van een meditatie-techniek, maar gaat het veel meer over het totstandbrengen van een rechtstreeks contact met de oorsprong van alles (Boeddha’s aard). Op dezelfde wijze gaat Sumi-e veel verder dan een eenvoudige ”schilder-techniek”.

HET MATERIAAL

RIJSTPAPIER

Rijstpapier bestaat er in verschillende dikte, dichtheid, absorptiegraad, textuur enz. Om te beginnen raden we je aan de soort te nemen met de laagste absorptiegraad en van de gewone afmetingen(24,5 cm-33cm).

PENSELEN

Penselen worden allemaal gemaakt van natuurlijk borstelhaar (paard,os, das, geit, wezel,etc). Ze variëren in model, maat, lengte en type haar. Over het algemeen kan je ze onderbrengen in penseellengte: groot,middel, en klein, en in borstellengte: groot, middel en klein. Voor beginners is het het beste om een penseel met een mengsel van hard en zacht haar te gebruiken. Zij zijn het gemakkelijkst te hanteren en houden de inkt goed vast (gewone borstellengte: 4,5cm-5,5cm). Als je klaar bent met schilderen, moet je het penseel onmiddellijk schoonmaken met koud water, het drogen en ophangen op een droge plek.

CHINESE (ZWARTE) INKT

Chinese inkt is te koop in staven gemaakt van roet van natuurlijk pijnbomenhars of koolzaadolie gemengd met lijm getrokken van schors. De Chinese inktstaven lossen op in water terwijl je ze op een speciale inktsteen (SUZURI) wrijft.

INKSTEEN (SUZURI)

Deze is meestal rechthoekig, heeft een oppervlak waarop de sumi inkt wordt gewreven en een klein bakje voor water. Om de inkt te maken vul je dit bakje voor 2/3 met water, je doopt de inktstaaf erin, waardoor een beetje water meegenomen wordt naar het wrijfoppervlak van de steen en je begint te wrijven met een rondgaande beweging. De beweging moet schoon, constant en krachtig zijn, zonder teveel druk uit te oefenen.